การจัดการความรู้เพื่อเสริมสร้างกองทัพอากาศให้เป็นองค์การแห่งการเรียนรู้

Abstract

การวิจัยนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาถึงกระบวนการการจัดการความรู้ของกองทัพอากาศ และ สภาวะที่มีผลต่อกระบวนการการจัดการความรู้ ตลอดจนพัฒนาข้อเสนอแนะในการจัดการความรู้ เพื่อเสริมสร้างกองทัพอากาศให้เป็นองค์การแห่งการเรียนรู้ โดยใช้วิธีการศึกษาเชิงคุณภาพ ด้วยการศึกษารวบรวมข้อมูลจากเอกสารปฐมภูมิและทุติยภูมิ การวิเคราะห์งานวิจัย การสังเคราะห์ หลักฐานเชิงประจักษ์ การสัมภาษณ์เชิงลึก และการสังเกตแบบมีส่วนร่วม โดยปรากฏผลการวิจัยดังนี้ 1. ด้านกระบวนการการจัดการความรู้ของกองทัพอากาศ พบว่า การจัดการความรู้ (KM) จะเกิดประโยชน์ต่อเนื่องในการพัฒนาคน พัฒนางาน และพัฒนาองค์การในที่สุด โดยกองทัพอากาศ ขับเคลื่อนกระบวนการการจัดการความรู้บนพื้นฐานความคิดที่ว่า “KM ต้องไม่เพิ่มภาระงานให้กับ ผู้ปฏิบัติงาน” และกองทัพอากาศมีกระบวนการการดําเนินการที่เป็นระบบและกิจกรรมการจัดการ ความรู้ที่มีความชัดเจน โดยใช้แนวคิด 4 Learn ในการขับเคลื่อนการจัดการความรู้ มีการแต่งตั้ง คณะทํางานและกําหนดผู้รับผิดชอบอย่างเป็นรูปธรรม รวมทั้งมีแผนแม่บทในการจัดการความรู้เพื่อ เสริมสร้างกองทัพอากาศให้เป็นองค์การแห่งการเรียนรู้ได้อย่างต่อเนื่อง ตลอดจนมีการนําโปรแกรม เทคโนโลยีสารสนเทศเข้ามาช่วยในการเข้าถึงองค์ความรู้ ด้วยการสร้างเว็บไซต์การจัดการความรู้ ของกองทัพอากาศ (RTAF KM Web Portal) เพื่อเป็นศูนย์กลางในการรวบรวมองค์ความรู้จาก หน่วยขึ้นตรงกองทัพอากาศ 2. ด้านสภาวะที่มีผลต่อกระบวนการการจัดการความรู้ พบว่า สภาวะที่ช่วยหนุนนําและ สนับสนุนการขับเคลื่อนการจัดการความรู้ของกองทัพอากาศให้พัฒนาไปในทิศทางที่ถูกต้อง เหมาะสม นําไปสู่การเพิ่มประสิทธิภาพและประสิทธิผลขององค์การ และผลักดันให้กระบวนการ การจัดการความรู้นําพากองทัพอากาศไปสู่การเป็นองค์การแห่งการเรียนรู้ได้ในที่สุด นอกจากการมี กระบวนการการดําเนินการที่เป็นระบบ ความร่วมมือและทักษะที่ดีของกําลังพลในการจัดการ ความรู้ และการมีเทคโนโลยีสารสนเทศที่รองรับแล้ว ยังมีสภาวะสําคัญด้านอื่นอีกที่มีผลเชิงบวก ต่อกระบวนการการจัดการความรู้ของกองทัพอากาศ ซึ่งสรุปได้ดังนี้ 2.1 ด้านภาวะผู้นํา พบว่า การผลักดันของผู้นําเป็นสภาวะที่มีบทบาทสําคัญที่สุด ต่อการขานรับและการขับเคลื่อนกระบวนการการจัดการความรู้ของแต่ละหน่วย โดยการขับเคลื่อน อย่างต่อเนื่องจะไม่เกิดขึ้น หากไม่ได้รับการสนับสนุนจากผู้นํา และผู้นําระดับสูงจะเป็นจุดเริ่มต้น ที่จะนําไปสู่การเปลี่ยนแปลงที่มีประสิทธิภาพ โดยผู้นําทุกระดับของกองทัพอากาศมีอิทธิพลเชิงบวก ต่อการผลักดันและนําพาให้กระบวนการการจัดการความรู้ขับเคลื่อนไปได้อย่างเป็นรูปธรรม 2.2 ด้านวัฒนธรรมองค์การ พบว่า กองทัพอากาศมีวัฒนธรรมที่เหมาะสมและเกื้อหนุน ให้องค์การพัฒนาไปในทิศทางที่ถูกต้อง นําไปสู่การเพิ่มประสิทธิภาพและประสิทธิผลขององค์การ รวมทั้งผลักดันให้การจัดการความรู้ขับเคลื่อนไปได้ โดยกองทัพอากาศมีวัฒนธรรมองค์การที่เป็น ทางการ มีความแข็งแรง คงทน และเปลี่ยนแปลงได้ยาก ตลอดจนมีสายการบังคับบัญชาที่เข้มแข็ง ชัดเจน มีระเบียบวินัย และการเชื่อฟังผู้บังคับบัญชา อันเป็นลักษณะสําคัญที่เอื้อให้เกิดการเรียนรู้ รวมทั้งมีวินัยทหารซึ่งเปรียบเสมือนหัวใจที่ช่วยหนุนนําและสร้างมาตรฐานความสําเร็จภายใน องค์การ นอกจากนี้ ยังมีวัฒนธรรมองค์การที่ไม่เป็นทางการสอดแทรกอยู่ด้วย นั่นคือ วัฒนธรรมที่มุ่งเน้น ความเป็นพี่เป็นน้อง และวัฒนธรรมการเรียนรู้ที่ให้ความสําคัญกับการมีส่วนร่วมในการจัดการความรู้ ตลอดจนมีการสร้างจิตสํานึกในความเป็นทหารอากาศและการกําหนดค่านิยมหลักของกองทัพอากาศ ให้กําลังพลถือปฏิบัติจนหยั่งรากลึกและเกิดเป็นวัฒนธรรมที่นําไปสู่การบรรลุวิสัยทัศน์ 2.3 ด้านโครงสร้างองค์การ พบว่า กองทัพอากาศมีโครงสร้างองค์การที่เหมาะสม มีการกระจายอํานาจ การลดจํานวนลําดับชั้นในองค์การ และมีการบริหารจัดการภายในที่ดี ซึ่งส่งผลเชิงบวก ต่อการจัดการความรู้ โดยกองทัพอากาศเป็นกองทัพขนาดเล็กที่จิ๋วแต่แจ๋วและมีโครงสร้างการสั่งการ จากบนลงล่าง ส่งผลให้ง่ายต่อการถ่ายทอดความรู้และสามารถดึงองค์ความรู้ที่แทรกอยู่ในทุกระดับของ องค์การมาแลกเปลี่ยนแบ่งปันกันได้ หากมีการสั่งการลงมา รวมทั้งมีการกําหนดแนวทางการกํากับ ดูแลตนเองที่ดีและมีความชัดเจน การบริหารจัดการองค์การที่ดี และการเปิดรับแนวคิคลีนมาปรับใช้ใน การจัดการและบริหารองค์การ โดยมุ่งเน้นการกําจัดความสูญเปล่าให้ออกไปด้วยการปรับปรุงกระบวนงาน 3. ด้านข้อเสนอแนะในการจัดการความรู้เพื่อเสริมสร้างกองทัพอากาศให้เป็นองค์การแห่ง การเรียนรู้ พบว่า กองทัพอากาศควรกําหนดตัวชี้วัดการประเมินผลการดําเนินการการจัดการความรู้ ไว้ในแผนปฏิบัติการของทุกหน่วยขึ้นตรงกองทัพอากาศต่อเนื่องทุกปี และประเมินผลการจัดการความรู้ ที่เป็นแนวปฏิบัติที่ดีของทุกหน่วยอย่างน้อยหน่วยละ 1 เรื่องต่อปี รวมทั้งจัดระบบให้มีการตรวจเยี่ยม ให้คําปรึกษาแนะนําเป็นระยะอย่างต่อเนื่อง และร่วมสร้างชุมชนนักปฏิบัติด้านการตัดสินผลงาน คุณภาพระดับหน่วยงาน เพื่อสร้างความเข้มแข็งให้กับหน่วยขึ้นตรงกองทัพอากาศ ตลอดจนกําหนด แนวทางการขับเคลื่อนการจัดการความรู้สําหรับหน่วยขึ้นตรงกองทัพอากาศอย่างชัดเจน