ความสัมพันธ์เชิงอำนาจและนวัตกรรมทางสังคมของพนักงานสอบสวนหญิงในคดีเกี่ยวกับเพศ

Abstract

การศึกษานี้ เป็นการศึกษาความเปลี่ยนแปลงของสังคมที่นำมาสู่การเปลี่ยนแปลงระบบงานยุติธรรมโดยการสร้างพนักงานสอบสวนหญิงขึ้นมาทำหน้าที่สอบสวนความผิดเกี่ยวกับเพศ ตามประมวลกฎหมายอาญา โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์เชิงอำนาจระหว่างพนักงานสอบสวนหญิงกับผู้เสียหายหญิง ความสัมพันธ์เชิงอำนาจระหว่างพนักงานสอบสวนชายกับผู้เสียหายหญิง ความสัมพันธ์เชิงอำนาจระหว่างระบบยุติธรรมกับผู้เสียหายหญิง และนวัตกรรมทางสังคมของพนักงานสอบสวนหญิง อันได้แก่ การสื่อสารและการเคลื่อนไหวทางสังคม ในคดีความผิดเกี่ยวกับเพศ จากผลการศึกษาด้านทฤษฎีและการสัมภาษณ์ พบว่า ความสัมพันธ์เชิงอำนาจระหว่างพนักงานสอบสวนหญิงกับผู้เสียหายหญิง เป็นการนำความเหมือนมาแก้ความต่าง เป็นหลักการที่วิเคราะห์ได้จากปัญหาที่เกิดขึ้นจริง โดยการเสนอแนวทางแก้ปัญหาจากการเคลื่อนไหวของสังคมโดยกลุ่มผู้หญิง และได้บัญญัติเป็นกฎหมายตามมา และนำมาแก้ปัญหาได้อย่างแท้จริง พนักงานสอบสวนหญิงแม้จะมีจำนวนน้อยกว่าพนักงานสอบสวนชาย ก็มีความสามารถในการสอบสวนคดีเกี่ยวกับเพศได้ ในด้านความสัมพันธ์เชิงอำนาจระหว่างพนักงานสอบสวนชายและผู้เสียหายหญิงพบว่า พนักงานสอบสวนชายมีบทบาทตั้งแต่เริ่มกระบวนการยุติธรรมทางอาญา ซึ่งพนักงานสอบสวนชายมีจำนวนที่มากกว่าพนักงานสอบสวนหญิง และมีคดีความผิดอื่นๆ อีกจำนวนมากที่ต้องสอบสวน ย่อมส่งผลต่อการสอบสวนคดีเกี่ยวกับเพศ ซึ่งนอกจากต้องใช้หลักการสอบสวนตาม กฎหมายแล้ว ยังต้องใช้ปัจจัยอื่นๆ เช่น ความละเอียดอ่อนในการใช้คำถามผู้เสียหายที่เป็นหญิง แต่ด้วยเวลาที่จำกัดในการทำคดีอื่นด้วย อาจส่งผลต่อประสิทธิภาพการสอบสวนของพนักงานสอบสวนชายในคดีเกี่ยวกับเพศ สำหรับความสัมพันธ์เชิงอำนาจระหว่างระบบยุติธรรมกับผู้เสียหายหญิง พบว่า การนำกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์มาใช้ในชั้นสอบสวนของพนักงานสอบสวนหญิงในคดีความผิดเกี่ยวกับเพศ นับได้ว่าเป็นกระบวนการยุติธรรมทางเลือกที่เหมาะสมและเป็นการขยายโอกาสให้ผู้เสียหายได้รับการเยียวยาอย่างรวดเร็วและเป็นธรรม ผลการศึกษานวัตกรรมทางสังคมของพนักงานสอบสวนหญิงในด้านการสื่อสารพบว่าพนักงานสอบสวนหญิงได้มีการพัฒนาการสื่อสาร ด้วยกายภาพที่ไม่เหมือนกับตัวผู้กระทำความผิด เป็นการปรับให้แตกต่างจากเดิมโดยปรับท่าทีการแสดงออกถึงความเป็นเพศเดียวกัน และด้วยเทคนิคที่ได้จากภายนอกระบบแต่มีความเกี่ยวพันกันในงานเช่น โรงพยาบาล เครือข่ายผู้หญิง จนสร้างความคุ้นเคย สร้างความเป็นกันเอง การสื่อสารให้เข้าใจความเป็นเพศเดียวกันทั้งคำพูดและลักษณะทางกายภาพ ทั้งด้วยความอ่อนโยน ให้คำปรึกษาทั้งในขณะสอบสวนและหลังจากการสอบสวน การให้การดูแลเยียวยาเบื้องต้น ภาษาสื่อสารแบบผู้หญิงถึงผู้หญิงจะคุยกันได้ยาวนานและไม่เขินอายในเรื่องที่เป็นความละอาย และความเป็นหญิงจะเข้าใจการใช้ชีวิตในสังคมและมีวัฒนธรรมแบบเดียวกัน ย่อมทำให้ความจริงถูกนำมาเรียงร้อยเป็นภาษาเข้าใจง่ายขึ้น รู้ขั้นตอนหรือจังหวะที่เป็นผลกระทบในจิตใจ การสื่อสารก็จะไม่ไปซํ้าเติมให้เหมือนกับการถูกกระทำซํ้าอีก เห็นได้ว่าเป็นการใช้การสื่อสารสร้างนวัตกรรมทางสังคมจากการสอบสวนเดิมๆ ที่ใช้คำพูดอย่างเดียว ทำให้ได้รับความจริงในการนำตัวผู้กระทำผิดมาลงโทษ เพื่อแก้ปัญหาของสังคมส่วนล่างได้อย่างจริงจัง สำหรับการเคลื่อนไหวทางสังคมของพนักงานสอบสวนหญิง พบว่า นับจากที่กฎหมายกำหนดให้พนักงานสอบสวนหญิง มีบทบาทเป็นผู้สอบสวนคดีเกี่ยวกับเพศ ตั้งแต่ปี พ.ศ.2538 ปฏิบัติหน้าที่อยู่ในพื้นที่เขตการสอบสวนในกรุงเทพมหานครและนอกเขตกรุงเทพมหานคร โดยกระจายไปตามจังหวัดใหญ่ เป็นผลมาจากการเคลื่อนไหวของสังคมภายนอกประเทศและภายในประเทศ ทั้งนี้กลุ่มผู้หญิงที่รวมตัวกันได้เสนอแนวทางให้สังคมเห็นถึงความเปลี่ยนแปลงในสังคมอย่างแท้จริง ไม่ใช่เป็นเพียงวาทกรรมของมุมมองจากสังคมที่มีแนวคิดชายเป็นใหญ่ โดยมีความพร้อมในการเรียกร้องและคุ้มครองสิทธิของผู้หญิงที่ถูกกระทำเกี่ยวกับความผิดทางเพศและกรณีอื่นๆ ที่ผู้หญิงเป็นผู้เสียหาย การสร้างความร่วมมือกับองค์กรสตรีต่างๆ ตลอดจนการจัดตั้ง ชมรมพนักงานสอบสวนหญิงขึ้น รวมถึงเพื่อให้ความช่วยเหลือผู้เสียหายหญิงให้กลับไปใช้ชีวิตได้อย่างปกติสุขในสังคมต่อไป ผลการศึกษานี้จะนำไปสู่การพัฒนาองค์ความรู้ด้านความสัมพันธ์เชิงอำนาจ และนวัตกรรมทางสังคมเพื่อการปฏิบัติหน้าที่ของพนักงานสอบสวนหญิงในกระบวนการยุติธรรม การมีแนวทางในการเสริมสร้างศักยภาพพนักงานสอบสวนหญิงและพัฒนาให้มีการเพิ่มจำนวนพนักงานสอบสวนหญิงให้เพียงพอกับปริมาณคดีที่เกิดขึ้นในสังคมปัจจุบัน รวมถึงการเป็นแนวทางในการปฏิบัติงานเชิงนโยบายของพนักงานสอบสวนหญิงในกระบวนการยุติธรรมเพื่อการเยียวยาผู้เสียหายหญิงที่สอดคล้องกับกฎหมายและนโยบายของรัฐต่อไป