รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ โครงการวิจัย รูปแบบการติดตามประเมินผลผู้เข้ารับการบําบัดฟื้นฟูยาเสพติด : ศึกษากรณีการให้คําปรึกษาเฉพาะราย ในศูนย์ฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติดลาดหลุมแก้ว

Abstract

รายงานวิจัยเรื่องรูปแบบการติดตามประเมินผลผู้เข้ารับการบำบัดฟื้นฟูยาเสพติด: ศึกษากรณี การให้คำปรึกษาเฉพาะราย ในศูนย์ฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด ลาดหลุมแก้ว มีวัตถุประสงค์เพื่อ ศึกษาเปรียบเทียบคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยเสพติดที่ได้รับการบำบัดฟื้นฟูด้วยรูปแบบชุมชนบำบัดเพียง วิธีเดียว กับผู้ป่วยเสพติดที่ได้รับการบำบัดฟื้นฟูด้วยรูปแบบชุมชนบำบัดและการให้คำปรึกษาเฉพาะรายร่วมกัน เพื่อนำเสนอรูปแบบการพัฒนาเครือข่ายการติดตามประเมินผล และการปฏิบัติงานร่วมกัน ระหว่างภาครัฐรวมทั้งสำนักงานคุมประพฤติท้องที่ ภาคเอกชน และภาคประชาสังคม ด้านการบำบัด ฟื้นฟูผู้ป่วยเสพติดเพื่อมิให้เสพซ้ำ โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพด้วยวิธีการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) และการเล่าเรื่อง (Story telling) จากผู้ให้ข้อมูลสำคัญ คือ สมาชิกในศูนย์ฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด ลาดหลุมแก้ว และการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) กับสมาชิกในศูนย์ฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด ลาดหลุมแก้ว ผู้ที่เกี่ยวข้องกับสมาชิกในศูนย์ฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติดลาดหลุมแก้ว ได้แก่ พ่อแม่ หรือผู้ปกครอง ผู้อำนวยการ นักสังคมสงเคราะห์ นักจิตวิทยาพี่เลี้ยง พนักงานคุมประพฤติ ของศูนย์ฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติดลาดหลุมแก้ว และอาสาสมัครคุมประพฤติ ผลการวิจัยพบว่า คุณภาพชีวิตของผู้ป่วยเสพติดที่ได้รับการบำบัดฟื้นฟูด้วยรูปแบบชุมชนบำบัด เพียงวิธีเดียว กับผู้ป่วยเสพติดที่ได้รับการบำบัดฟื้นฟูด้วยรูปแบบชุมชนบำบัดและการให้คำปรึกษา เฉพาะรายร่วมกัน พบว่า ผู้ป่วยเสพติดที่ได้รับการบำบัดฟื้นฟูทั้งสองรูปแบบมีโอกาสในการกลับไป เสพยาเสพติดซ้ำทั้งสองรูปแบบ สามารถสรุปได้ว่า การบำบัดฟื้นฟูด้วยกระบวนการชุมชนบำบัด ควรบำบัดร่วมกับการให้คำปรึกษาเฉพาะรายแก่สมาชิกทุกคนอย่างทั่วถึงและใกล้ชิด โดยการให้คำปรึกษาเฉพาะรายนั้น ควรจะให้คกปรึกษาเป็นระยะเวลาที่บ่อยครั้งและต่อเนื่องเป็นระยะเวลาที่ยาวนาน ตลอดช่วงระยะเวลาของการบำบัดฟื้นฟู เนื่องจากว่าจากการสังเกตพฤติกรรมของผู้ป่วยเสพติดในช่วงที่มีการให้คำปรึกษาเชิงลึกและการทำกิจกรรมเพื่อสร้างแรงจูงใจให้เปลี่ยนแปลงตนเองไปในทิศทางที่ดีนั้นพบว่า การให้คำปรึกษาเฉพาะรายสามารถจูงใจและเป็นแรงเสริมผู้ป่วยเสพติดให้ลด ละ เลิกยาเสพติดได้แต่การให้คำปรึกษาเฉพาะรายเพียงแค่หนึ่งครั้งนั้นยังไม่สามารถสร้างการเปลี่ยนแปลงต่อตัวผู้ป่วยเสพติดหรือสร้างแรงจูงใจให้ผู้ป่วยเสพติดไม่หวนกลับไปเสพซ้ำได้ทุกคน จะมีเพียงแค่ผู้ป่วยเสพติดบางคนที่มีความตั้งใจอย่างแน่วแน่และมีความตั้งมั่นว่าจะเอาชนะใจตนเอง กลับไปอยู่กับครอบครัวอย่างมีความสุขโดยที่จะไม่หวนกลับไปใช้ยาเสพติดอีก และ (2) รูปแบบการพัฒนาเครือข่ายการติดตามประเมินผล และการปฏิบัติงานร่วมกันระหว่างภาครัฐรวมทั้งสำนักงานคุมประพฤติท้องที่ ภาคเอกชน และภาคประชาสังคม ด้านการบำบัด ฟื้นฟูผู้ป่วยเสพติดเพื่อมิให้เสพซ้ำ พบว่า แต่ละหน่วยงานได้ดำเนินการจัดทำกิจกรรมแก้ไขบำบัดฟื้นฟูแบบต่างคนต่างทำ ขาดการบูรณาการการทำงานร่วมกัน ด้วยเหตุนี้เองเมื่อผู้ป่วยเสพติดพ้นจากการบำบัดฟื้นฟูจากศูนย์ฟื้นฟูฯ ลาดหลุมแก้วแล้ว แม้จะต้องไปรายงานตัวที่สำนักงานคุมประพฤติท้องที่ตามระยะเวลาที่กำหนดก็ตาม แต่ยังขาดระบบการติดตามประเมิน ผลอย่างต่อเนื่องและไม่มีรูปธรรมที่ชัดเจนข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย ได้แก่ (1) การเพิ่มนโยบายเกี่ยวกับการบูรณาการร่วมกับของทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้องในการแก้ไขปัญหายาเสพติด (2) การสร้างฐานข้อมูลเกี่ยวกับการบำบัดฟื้นฟูและการติดตามประเมินผลหลังได้รับการปล่อยตัวที่เชื่อมโยงกันไว้ในระบบเทคโนโลยีสารสนเทศออนไลน์ (3) การปรับกฎหมายให้มีมาตรการรุนแรงต่อผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับยาเสพติด (4) กำหนดนโยบายเพิ่มระยะเวลาการบำบัดฟื้นฟูตามเกณฑ์ที่กำหนดไว้ในหลักการของการบำบัดรูปแบบชุมชนบำบัด (5) กำหนดนโยบายการติดตามประเมินผลผู้ป่วยเสพติดหลังได้รับการปล่อยตัวร่วมกับหน่วยงานต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องอย่างเป็นรูปธรรม (6) กำหนดนโยบายการเตรียมความพร้อมก่อนปล่อยและติดตามดูแลผู้ป่วยเสพติดของศูนย์ฟื้นฟูฯ ลาดหลุมแก้ว ข้อเสนอแนะเชิงปฏิบัติ ได้แก่ (1) ในการบำบัดฟื้นฟูโดยใช้กระบวนการชุมชนบำบัด ทางศูนย์ ฟื้นฟูฯ ลาดหลุมแก้วควรคัดเลือกผู้บำบัดในการเข้าบำบัดฟื้นฟูตามเกณฑ์ของวัตถุประสงค์ของการจัดตั้งศูนย์ฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติดลาดหลุมแก้ว (2) ควรจัดอบรม และพัฒนาทักษะการให้คำปรึกษาแก่เจ้าหน้าที่ประจำศูนย์ฟื้นฟูฯ ลาดหลุมแก้ว (3) การเพิ่มจำนวนบุคลากรให้เพียงพอต่อจำนวนผู้ป่วยเสพติดที่เข้ารับการบำบัดฟื้นฟู (4) ฝึกอาชีพให้แก่ผู้ป่วยเสพติดให้สอดคล้องกับความต้องการของตลาดแรงงาน(5) ศูนย์ฟื้นฟูฯ ลาดหลุมแก้วควรสร้างเครือข่ายความร่วมมือกับโรงงานหรือบริษัทต่าง ๆ (6) สร้างเครือข่ายความร่วมมือที่เข้มแข็งกับทุกภาคส่วนในการร่วมมือบำบัดฟื้นฟูผู้ติดยาเสพติด (7) จัดทำฐานข้อมูลออนไลน์แลกเปลี่ยนร่วมกันระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง (8) การให้คำปรึกษาเฉพาะรายควรทำอย่างต่อเนื่องและเป็นระยะเวลาที่ยาวนานอย่างใกล้ชิดทุกราย