รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ โครงการวิจัย การศึกษาโถงกึ่งเปิดโล่งในอาคารเรียนเพื่อความยั่งยืน

Abstract

อาคารเรียนที่มีโถงกึ่งเปิดโล่งกลางอาคารในย่านชานเมืองกรุงเทพมหานคร นับเป็นหนึ่งในรูปแบบสถาปัตยกรรมยั่งยืนที่น่าสนใจและเป็นที่นิยมมากขึ้นในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา ด้วยแนวทางการพึ่งพาธรรมชาติของโถงสูงขนาดใหญ่ซึ่งเป็นพื้นที่ต้อนรับ ทางสัญจรหลัก และพื้นที่กิจกรรมส่วนกลาง โถงกึ่งเปิดโล่งถูกโอบล้อมด้วยห้องเรียนโดยรอบสูงหลายชั้นและปกคลุมด้วยมีหลังคาโปร่งแสง การวิจัยมีจุดประสงค์ในการศึกษาถึงปริมาณและคุณภาพของสภาวะแวดล้อมเชิงธรรมชาติที่เกิดขึ้นภายในโถงกรณีศึกษา ซึ่งช่วยส่งเสริมสุขภาวะและการเรียนรู้อย่างสร้างสรรค์ การศึกษาเริ่มจากการทดสอบและประเมินสภาวะแวดล้อมเชิงธรรมชาติใน 4 กรณีศึกษา ได้แก่ อุณหภูมิอากาศ รังสีความร้อน ความชื้นสัมพัทธ์ ลมธรรมชาติ แสงธรรมชาติ พื้นที่สีเขียวภายใน และการมองสู่ภายในโถงและสู่ทิวทัศน์ภายนอก ต่อมาเป็นการหาความสัมพันธ์ของรูปแบบอาคารที่มีผลต่อคุณภาพเชิงอุณหภาพและคุณภาพด้านการมอง อันนำไปสู่การเสนอแนวทางในการออกแบบโถงกึ่งเปิดโล่ง ผลการวิจัย พบว่า คุณภาพกรณีศึกษาทั้ง 4 มีคุณภาพโดยรวมอยู่ในระดับที่สูงกว่าปานกลาง โดยแต่ละกรณีศึกษามีจุดเด่นและจุดด้อยที่แตกต่างกัน ผลการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ของรูปแบบอาคารกับผลคุณภาพสภาวะแวดล้อมเชิงธรรมชาติ ได้นำมาสู่ข้อเสนอแนะแนวทางออกแบบโถงกึ่งเปิดโล่งในอาคารเรียน 5 ข้อดังนี้ 1) ควรลดการส่งผ่านความร้อนจากหลังคา โดยการมีพื้นที่หลังคาโปร่งแสงที่พอเหมาะ ควรมีสัดส่วนโถงที่สูง และควรมีการบังแดดสู่ภายในที่ดี เพื่อช่วยให้พื้นโถงมีอุณหภูมิและรังสีความร้อนลดลง 2) ควรเปิดรับลมธรรมชาติสู่โถงอย่างมีคุณภาพ โดยเปิดรับลมเข้าให้ตรงกับทิศลมธรรมชาติและเปิดช่องลมออกในตำแหน่งที่มีความดันเป็นลบ และควรมีการกระจายลมและการระบายอากาศร้อนออกสู่ภายนอกที่ดี เพื่อช่วยลดความชื้น เพิ่มความเร็วลม และกระจายลมได้ทั่วถึง 3) ควรเปิดรับแสงธรรมชาติในปริมาณที่พอเหมาะ ควรหลีกเลี่ยงการรับแสงแดดโดยตรง และควรมีการกระจายแสงที่ทั่วถึง เพื่อช่วยให้โถงมีปริมาณแสงที่เหมาะสม มีความสม่ำเสมอ และลดโอกาสเกิดแสงบาดตา 4) ควรมีโถงที่กว้าง สว่าง และมีบรรยากาศเชิงธรรมชาติที่ดี โดยควรมีสวนหย่อมภายใน เพื่อความผ่อนคลายและการเรียนรู้อย่างสร้างสรรค์ และ 5) ควรมีช่องเปิดอาคารที่กว้างสู่ภายนอก เพื่อส่งเสริมการมองจากภายในโถงสู่วิวทิวทัศน์ภายนอก ซึ่งช่วยส่งเสริมการเชื่อมต่อกับธรรมชาติ และช่วยยกระดับความสบายด้านการมอง