รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ โครงการวิจัยการวางผังพัฒนาชุมชนกรณีศึกษาชุมชนบางใบไม้ จังหวัดสุราษฎร์ธานี

Abstract

จังหวัดสุราษฎร์ธานีเป็นจังหวัดที่ใหญ่ที่สุดในภาคใต้ มีความหมายว่าเป็นเมืองแห่งคนดี ซึ่งตั้งขึ้นโดยล้นเกล้าราชการที่ 6 ถือได้ว่าเป็นประตูสู่เกาะต่างๆในอ่าวไทย ชุมชนบางใบไม้ ตั้งอยู่ ใจกลางอำเภอเมือง มีลักษณะเป็นเกาะกลางลําน้ําตาปีซึ่งไหลไปทางทิศเหนือของสุราษฎร์ธานี ชาวบ้านเรียกว่าในบาง ทั้งนี้สายน้ำนี้ประกอบไปด้วยคลองมากมายจนได้รับสมญานามว่า คลองร้อยสายโดยผ่านเกาะแก่งและบ้านเรือนชุมชนริมน้ำซึ่งยังคงเอกลักษณ์เดิมไว้ สถาปัตยกรรม ยังคงรูปแบบในอดีตให้เห็นอยู่มากมายที่ยังคงคุณค่าทางประวัติศาสตร์ ที่ผ่านมา กระแสการพัฒนาชุมชนมุ่งเน้นการเติบโตทางเศรษฐกิจและการพัฒนาไปสู่การเป็น ประเทศอุตสาหกรรม ทําให้อัตลักษณ์ชุมชนที่หลากหลายได้ถูกพัฒนาให้มีมาตรฐานเดียวกันและถูก ครอบงําโดยทฤษฎีการพัฒนาแบบตะวันตก ส่งผลให้ค่านิยมของคนในสังคมชนบทเปลี่ยนแปลง คุณค่าวัฒนธรรมท้องถิ่นถูกแทนที่ด้วยค่านิยมใหม่ ที่มุ่งเน้นวัตถุนิยม ชุมชนมีอัตราการสูญเสีย ธรรมชาติ มีการทําลายสิ่งแวดล้อมมากขึ้น เกิดภาวะมลพิษทางน้ำและอากาศ รวมถึงชุมชนไม่สามารถ รับมือกับแรงกดดันของการขยายตัวทางเศรษฐกิจ จึงนําไปสู่การพัฒนาชนบทที่ล้มเหลวเป้าหมายของ การวิจัย คือเปิดศักยภาพที่จะยอมรับความแตกต่างของอัตลักษณ์ ความดีงาม ความมีศักดิ์ศรีและ ความหลากหลายทางวัฒนธรรม ซึ่งถือว่าเป็นรากฐานสําคัญของชุมชนชนบท โดยคํานึงถึงหลักสิทธิ ชุมชน เป็นการกระจายอำนาจสู่ประชาชน ให้ชุมชนเป็นศูนย์กลางการพัฒนาและลดทอนอำนาจจาก ศูนย์กลางการพัฒนา นําเสนอแนวคิดการพัฒนาอย่างยั่งยืน ได้แก่ การอนุรักษ์ การฟื้นฟู การสืบทอด รวมถึงการพัฒนาเชิงระบบ และการพัฒนาแบบองค์รวม คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยรังสิตได้นำเอาหลักธรรมาภิบาล มาใช้ในการพัฒนา ชุมชนท้องถิ่น โดยมุ่งเน้น ให้เกิดการปรับเปลี่ยนแนวคิด ในกระบวนการออกแบบและวางผังชุมชน สร้างโอกาสให้ชุมชนท้องถิ่น ได้แก้ปัญหา และกำหนดทิศทางของชุมชนด้วยคนในชุมชนเอง ให้ตระหนักถึงคุณค่าอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ การอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข มีความนอบน้อมต่อสิ่งแวดล้อม สร้างกลไกการเรียนรู้เพื่อการวางผังชุมชนอย่างยั่งยืน