กองทุนหลักประกันสุขภาพระดับท้องถิ่นกับการกระจายอำนาจ

Abstract

ดุษฎีนิพนธ์นี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) เพื่อศึกษาความเป็นมาของกองทุนหลักประกันสุขภาพระดับท้องถิ่นหรือพื้นที่ในประเทศไทย (2) เพื่อศึกษาผลกระทบจากการกระจายอำนาจของสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติต่อการบริหารกองทุนหลักประกันสุขภาพระดับท้องถิ่นหรือพื้นที่ (3)เพื่อเสนอแนะเชิงนโยบายแก่หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง กลุ่มผู้ให้ข้อมูลแยกเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่ ผู้กำหนดนโยบาย และ กลุ่มผู้ทรงคูณวุฒิของสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ กลุ่มผู้นำนโยบายไปปฏิบัติ และ กลุ่มประชาชนผู้รับประโยชน์จากกองทุนหลักประกันสุขภาพระดับท้องถิ่น การวิจัยใช้การวิจัยเชิงคุณภาพ เครื่องมือที่ใช้เป็นแบบสัมภาษณ์ และแบบบันทึกข้อมูลการสัมมนากลุ่มย่อย การวิเคราะห์ข้อมูลใช้การวิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัย พบว่า ที่มาของกองทุนหลักประกันสุขภาพระดับท้องถิ่นมีที่มาจากกฎหมาย 3 ฉบับ ได้แก่ (1)รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 และพ.ศ. 2550 (2) พรบ.กำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ. 2542 (3) พรบ.หลักประกันสุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2545 โดยมีหลักคิดที่สำคัญ เพื่อ ต้องการให้ภาคประชาชนมีส่วนร่วม และเข้ามามีบทบาทในการจัดบริการสาธารณสุขด้านการส่งเสริมสุขภาพ การป้องกันโรคและการฟื้นฟูสมรรถภาพระดับขั้นพื้นฐาน อีกทั้งสามารถเข้าถึงการบริการสาธารณสุขได้อย่างรวดเร็ว ทั่วถึง และเป็นธรรม ในส่วนของผลกระทบจากการกระจายอำนาจของสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติต่อการบริหารกองทุนหลักประกันสุขภาพระดับท้องถิ่นหรือพื้นที่นั้น พบว่า ในมุมมองของกลุ่มผู้กำหนดนโยบาย และ ผู้ทรงคุณวุฒิของสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ เห็นว่า เป็นผลสำเร็จของการกระจายอำนาจที่สามารถกระจายงบประมาณลง สู่ท้องถิ่น และท้องถิ่นได้สมัครเข้าร่วมกิจกรรมของกองทุนฯ เกินกว่า ร้อยละ 95 อีกทั้ง ได้มีท้องถิ่นจำนวนหนึ่งสร้างนวัตกรรมใหม่ ในด้านที่เกี่ยวกับการส่งเสริม การป้องกันโรค และการฟื้นฟูสมรรถภาพขึ้นในพื้นที่ของตนเอง อีกทั้งในระดับผู้นำนโยบายไปปฏิบัติในส่วนของผู้บริหารกองทุนฯก็เห็นว่าเป็นความสำเร็จ และเป็นสิ่งที่ดีของการกระจายอำนาจการจัดการด้านสาธารณสุขในการใช้จ่ายงบประมาณที่สะดวก ไม่มีขั้นตอนที่ยุ่งยากซับซ้อน และการบริหารงานก็เป็นในรูปของคณะกรรมการบริหารกองทุนฯ ที่ผ่านการคัดสรรมาจากตัวแทนทุกภาคส่วนในพื้นที่ ในทางตรงกันข้ามผลการวิจัยอีกด้านหนึ่งที่ได้จากคณะกรรมการบริหารกองทุนฯ ในส่วนของตัวแทนจากสถานบริการสาธารณสุขในพื้นที่ พบว่า โดยหลักการของกองทุนฯ ถือว่ามีหลักการที่ดีที่จะกระจายอำนาจลงสู่ภาคประชาชนที่จะให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการ ดูแล และแก้ปัญหาด้านสุขภาพอนามัยด้วยตนเอง แต่ในทางปฏิบัติแล้วไม่ได้เป็นเช่นนั้น เริ่มตั้งแต่การคัดเลือกตัวแทนในส่วนที่มิได้มาจากการแต่งตั้งโดยตำแหน่งโดยต้องคัดเลือกจากภาคส่วนต่างๆ ในรูปของตัวแทน มากกว่าร้อยละ 90 มาจากการคัดสรรจากผู้บริหารท้องถิ่นโดยจะเลือกจากผู้ที่มีความใกล้ชิดหรือพวกพ้องเข้ามาเป็นคณะกรรมการบริหารกองทุนฯ ในส่วนของการอนุมัติแผนงาน/โครงการ ก็ไม่ได้เป็นแผนงาน/โครงการที่มาจากความต้องการของภาคประชาชนโดยแท้จริง นอกจากนั้น ยังมีการใช้งบประมาณจากกองทุนฯ ผิดจากวัตถุประสงค์หรือไม่ตรงตามที่ได้อนุมัติในแผนงาน/โครงการ ในส่วนของภาคประชาชน พบว่า ประชาชนที่ร่วมสัมมนากลุ่มย่อยไม่รู้จักกองทุนหลักประกันสุขภาพระดับท้องถิ่น ไม่เคยร่วมกิจกรรมในการคัดเลือกตัวแทนในส่วนของภาคประชาชน