สิทธิในการได้รับการสันนิษฐานว่าเป็นผู้บริสุทธิ์ : ศึกษากรณี ขอบเขตของการตรากฎหมายกำหนดข้อสันนิษฐานความรับผิดทางอาญา

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์ในการศึกษาสิทธิในการได้รับการสันนิษฐานว่าเป็นผู้บริสุทธิ์ โดยมุ่งค้นหาขอบเขตของการตรากฎหมายกําหนดข้อสันนิษฐานความรับผิดทางอาญาว่าจะมีขอบเขตอย่างไร จึงจะไม่ขัดหรือแย้งกับสิทธิในการได้รับการสันนิษฐานว่าเป็นผู้บริสุทธิ์ที่ได้รับ การรับรองไว้โดยรัฐธรรมนูญโดยใช้วิธีการศึกษาวิจัยเอกสาร เปรียบเทียบกับกฎหมายของประเทศสหรัฐอเมริกา ผลการศึกษาวิจัยพบว่า (1) การตรากฎหมายกำหนดข้อสันนิษฐานความรับผิดชอบโดยโจทก์ไม่ต้องต้องพิสูจน์ให้เห็นถึงการกระทําหรือเจตนาอย่างหนึ่งอย่างใดของจําเลยก่อน เป็นการขัดหรือแย้งต่อ รัฐธรรมนูญที่รับรองสิทธิในการได้รับการสันนิษฐานว่าเป็นผู้บริสุทธิ์ไว้จนกว่าจะมีคําพิพากษาอันถึงที่สุดว่าเป็นผู้กระทําความผิด (2) การตรากฎหมายกําหนดข้อสันนิษฐานความรับผิดที่เป็น องค์ประกอบความผิดเพียงบางข้อ โดยโจทก์ยังคงมีหน้าที่พิสูจน์การกระทําที่เป็นองค์ประกอบ ความผิดอย่างใดอย่างหนึ่งก่อน ไม่เป็นการขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญที่รับรองสิทธิในการได้รับการสันนิษฐานว่าเป็นผู้บริสุทธิ์ ไว้จนกว่าจะมีคําพิพากษาอันถึงที่สุดว่าเป็นผู้กระทําความผิด และ (3) การตรากฎหมายกําหนดข้อสันนิษฐานความผิดที่ไม่มีความสมเหตุสมผลระหว่างข้อเท็จจริงที่เป็น เงื่อนไขแห่งการสันนิษฐาน กับข้อเท็จจริงที่ได้รับการสันนิษฐาน เป็นการขัดหรือแย้งกับหลักนิติธรรม ดังนั้น ผู้วิจัยจึงมีข้อเสนอว่า ขอบเขตการตรากฎหมายกําหนดข้อสันนิษฐานความรับผิดทางอาญาที่จะทําให้ข้อสันนิษฐานความรับผิดทางอาญานั้นไม่ขัดหรือแย้งกับสิทธิในการได้รับการสันนิษฐานว่าเป็นผู้บริสุทธิ์ มีอยู่ 3 ประการ สําคัญ ได้แก่ ประการที่หนึ่ง การตรากฎหมายโดย บัญญัติถ้อยคําในลักษณะที่เป็นข้อสันนิษฐานตามกฎหมายที่มีผลเป็นการสันนิษฐานความผิดอาญา ของจําเลยโดยโจทก์ไม่ต้องพิสูจน์ให้เห็นถึงการกระทําหรือเจตนาอย่างใดอย่างหนึ่งของจําเลยก่อน ขัดหรือแย้งต่อสิทธิในการได้รับการสันนิษฐานว่าเป็นผู้บริสุทธิ์ที่รับรองไว้ในรัฐธรรมนูญ ทั้งนี้ไม่ ว่าจะเป็นข้อสันนิษฐานเบื้องต้น หรือข้อสันนิษฐานเด็ดขาด ประการที่สอง การตรากฎหมายที่เป็น การกําหนดข้อสันนิษฐานข้อเท็จจริงที่เป็นองค์ประกอบความผิดเพียงบางข้อ โดยโจทก์ยังคงมี หน้าที่พิสูจน์การกระทําที่เป็นองค์ประกอบความผิดอย่างใดอย่างหนึ่งก่อน มิใช่การสันนิษฐาน ความผิดที่ขัดแย้งต่อรัฐธรรมนูญ ไม่ว่าจะเป็นจะเป็นข้อสันนิษฐานเบื้องต้นหรือเด็ดขาด และ ประการที่สาม การตรากฎหมายที่กําหนดข้อสันนิษฐานความผิด แม้ข้อสันนิษฐานบางข้อจะมิใช่ข้อ สันนิษฐานความผิด เพราะเป็นการสันนิษฐานข้อเท็จจริงอันเป็นองค์ประกอบความผิดเพียงบางข้อ จึงไม่ขัดแย้งต่อรัฐธรรมนูญ มาตรา 39 วรรคสอง แต่ถ้าไม่มีความสัมพันธ์อย่างสมเหตุผล (Rational Connection) ระหว่างข้อเท็จจริงที่เป็นเงื่อนไขแห่งการสันนิษฐาน (Basic Fact) กับข้อเท็จจริงที่ ได้รับการสันนิษฐาน (Presumed Fact) ก็อาจขัดแย้งต่อหลักนิติธรรม ตามรัฐธรรมนูญมาตรา 3 วรรคสอง