มาตรการทางกฎหมายเพื่อกำกับดูแลผลิตภัณฑ์อาหารเกษตรอินทรีย์

Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อนำเสนอกฎเกณฑ์เกี่ยวกับมาตรฐานเกษตรอินทรีย์ในต่างประเทศที่ได้รับการยอมรับในระดับสากลซึ่งสำคัญต่อการสร้างหลักประกันให้กับสุขภาพของผู้บริโภคสินค้าเกษตรอินทรีย์อย่างเหมาะสม โดยมุ่งไปที่การส่งเสริมความปลอดภัยทางอาหาร (Food Safety) อีกทั้งมุ่งหมายให้เป็นประโยชน์ต่อการกำกับดูแลสินค้าเกษตรอินทรีย์ที่สอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาอย่างยั่งยืน (SDGs) โดยเป็นงานวิจัยในรูปแบบของการวิจัยเอกสาร (Documentary Research) ครอบคลุมในขอบเขตของต่างประเทศ และหลักการระหว่างประเทศ ทั้งนี้ จากการศึกษาวิจัยกฎเกณฑ์ต่าง ๆ ทั้งในต่างประเทศ (สหภาพยุโรป สหรัฐอเมริกา แคนาดา ออสเตรเลีย และสวีเดน) และในระดับระหว่างประเทศ (IFOAM) ที่สำคัญต่อการทำเกษตรอินทรีย์ พบว่า มีแนวทางอันจะเป็นประโยชน์ต่อเกษตรกรไทย ในการพัฒนาคุณภาพของสินค้าเกษตรอินทรีย์ให้เป็นไปอย่างสะอาด และปลอดภัย อีกทั้งทำให้สามารถแข่งขันในตลาดโลกได้ ซึ่งผู้วิจัยขอสรุปเป็นประเด็นสำคัญ ดังต่อไปนี้ ประการแรก “องค์กรด้านการกำกับดูแล” จำเป็นต้องมีองค์กรกลางเพื่อเป็นกลไกตรวจสอบมาตรฐานของสินค้าเกษตรอินทรีย์ ทั้งที่อยู่ในตลาดภายในประเทศและเพื่อการส่งออก ประการที่สอง “การติดฉลาก” ควรมีฉลากหรือตรา (ส่วนกลาง) ที่เป็นเสมือนดั่งเครื่องหมายการค้าของประเทศ โดยมีองค์กรภาครัฐเป็นหลัก แล้วใช้ระบบอนุญาตให้เอกชนเป็นผู้ตรวจสอบร่วมในการติดฉลากสินค้าเกษตรอินทรีย์ ประการที่สาม “ความรับผิดชอบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม” เน้นสินค้าเกษตรอินทรีย์แนวทางเชิงนิเวศน์ (Ecological Approach) โดยภาครัฐต้องมีส่วนสำคัญในการส่งเสริมให้ภาคเกษตรอินทรีย์ของไทยตระหนักและให้ความสำคัญในการเคารพต่อสิ่งแวดล้อม นอกจากนี้ ควรจัดให้มี “กลไกการคุ้มครองผู้บริโภค” ที่มุ่งเน้นให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทุกภาคส่วนมีหน้าที่และความรับผิดชอบในการรักษาความสมบูรณ์ของสินค้าเกษตรอินทรีย์ เพื่อปกป้องภาคเกษตรอินทรีย์จากอาชญากรรม (Criminal Activity) และการหลอกลวงผู้บริโภคโดยแจ้งข้อมูลอันเป็นเท็จ ยิ่งไปกว่านั้น สมควรส่งเสริม “การพัฒนาเชิงยุทธศาสตร์ความร่วมมือในระดับระหว่างประเทศ” ให้ปรากฎเป็นแผนยุทธศาสตร์นโยบายเกษตรร่วม ที่มุ่งเน้นให้เกิดความมั่นคงทางอาหารในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ที่ยั่งยืนอย่างเป็นรูปธรรม กล่าวโดยสรุป เพื่อให้การพัฒนาด้านเกษตรกรรมอยู่บนพื้นฐานการคำนึงถึงความความปลอดภัยทางอาหาร (Food Safety) เป็นสำคัญ จึงต้องมีมาตรการที่จำเป็นเพื่อส่งเสริมมาตรฐานสินค้าเกษตรอินทรีย์ของไทยให้เทียบเท่าตามมาตรฐานระหว่างประเทศ ซึ่งจะเป็นหลักประกันให้ผู้บริโภคสามารถเลือกสินค้าเกษตรอินทรีย์ได้อย่างมั่นใจยิ่งขึ้น โดยการพัฒนามาตรการทางกฎหมายที่มีการกำกับดูแลอย่างเป็นรูปธรรม ควบคู่กับการสร้างความเข้าใจให้เคารพต่อสิ่งแวดล้อม ซึ่งไม่เพียงแต่จะนำไปสู่การพัฒนามาตรฐานสินค้าเกษตรอินทรีย์ตามเป้าหมายการพัฒนาอย่างยั่งยืน (SDGs) แต่ย่อมเป็นการส่งเสริม “สิทธิในการเข้าถึงอาหาร (Right to food)” อันจะนำไปสู่ความมั่นคงทางอาหาร (Food Security) ต่อไป