การบ่มเพาะจิตสานึกสาธารณะของนักศึกษามหาวิทยาลัย

Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาลักษณะและกระบวนการบ่มเพาะจิตสำนึกสาธารณะของนักศึกษามหาวิทยาลัย และ 2) เสนอแนวทางในการจัดกระบวนการบ่มเพาะจิตสำนึกสาธารณะของนักศึกษามหาวิทยาลัย เป็นการศึกษาเฉพาะกรณี ด้วยเทคนิคการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) โดยใช้วิธีวิทยาการสร้างทฤษฎีจากข้อมูล (Grounded Theory) ผู้วิจัยเก็บรวบรวมข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึกโดยใช้แนวคำถามการสัมภาษณ์แบบกึ่งมีโครงสร้าง ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ (Key Informants) แบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม คือ 1) กลุ่มนักศึกษาที่กำลังศึกษาภาคปกติระดับปริญญาตรี ชั้นปีที่ 1–ชั้นปีที่ 4 ของมหาวิทยาลัยเอกชนแห่งหนึ่งในจังหวัดปทุมธานี จำนวน 9 คน และ 2) กลุ่มผู้บริหารและอาจารย์ ของมหาวิทยาลัยเอกชนแห่งหนึ่งในจังหวัดปทุมธานี จำนวน 3 คน ที่ได้มาจากวิธีเลือกแบบเจาะจง (Purposive Selection) ร่วมกับการเลือกแบบแบบเครือข่ายหรือแบบก้อนหิมะ (Network or Snowball Selection) รวบรวมข้อมูลจนไม่มีการเปลี่ยนแปลงเพิ่มเติมหรือข้อมูลถึงจุดอิ่มตัว (Theoretical Saturation) การวิเคราะห์ข้อมูล มีขั้นตอน ดังนี้ 1) Open Coding กำหนดรหัสเพื่อจำแนกข้อมูลแบบกว้าง ๆ เป็นกระบวนการที่ผู้วิจัยได้วิเคราะห์หาความสอดคล้องของข้อมูล 2) Axial Coding เป็นการเชื่อมโยงข้อมูลที่ให้รหัสแบบ Open Coding แล้วเข้าด้วยกันเป็นกลุ่มตามความสัมพันธ์ที่มีต่อกัน 3) Selective Coding เป็นการนาข้อมูลในขั้น Axial coding มาบูรณการกัน เพื่อหาแก่นของงานวิจัย 4) Theory Generation การสร้างทฤษฎี ด้วยการนำเสนอทฤษฎีแสดงความสัมพันธ์ของหัวข้อหลัก ผลการวิจัยตามวัตถุประสงค์ที่ 1 พบว่า การบ่มเพาะจิตสานึกสาธารณะตามมุมมองของนักศึกษา ประกอบด้วย 6 หัวข้อหลัก ๆ คือ 1) ความหมาย 2) ความสำคัญของจิตสำนึกสาธารณะ 2) ลักษณะของกิจกรรม 3) จุดเริ่มต้นของการมีจิตสำนึกสาธารณะ 4) สิ่งที่ได้เรียนรู้ 5) คุณค่าที่ได้รับ และ 6) ปัจจัยสนับสนุนและอุปสรรคที่มีต่อการบ่มเพาะจิตสำนึกสาธารณะ การบ่มเพาะจิตสำนึกสาธารณะตามมุมมองของผู้บริหารและอาจารย์ ประกอบด้วย 3 หัวข้อหลัก ๆ คือ 1) ความหมายและความสาคัญของจิตสำนึกสาธารณะ 2) สิ่งที่ปลูกฝัง และ 3) ปัจจัยสนับสนุนและอุปสรรค ผลการวิจัยตามวัตถุประสงค์ที่ 2 ด้านแนวทางในการจัดกระบวนการบ่มเพาะจิตสำนึกสาธารณะของนักศึกษามหาวิทยาลัยพบว่า มหาวิทยาลัยควรมีนโยบายที่ชัดเจนในการส่งเสริมและสนับสนุนนักศึกษาให้มีพัฒนาการด้านการเรียนรู้และด้านจิตสำนึกสาธารณะอย่างต่อเนื่องทุกชั้นปี หลักสูตรเนื้อหาการเรียนการสอนและการจัดกระบวนการเรียนการสอนที่เน้นการเรียนรู้นอกห้องเรียนผ่านกิจกรรมเชิงสังคมและการลงมือปฏิบัติ มีการลงพื้นที่จริง กระตุ้นให้มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ เห็นคุณค่าของตนเอง สนับสนุนการทำโครงงานและนาเสนอผลงานด้วยรูปแบบที่หลากหลาย จัดพื้นที่สาธารณะเพื่อประชาสัมพันธ์ การขอความร่วมมือจากครอบครัว รวมทั้งการสนับสนุนงบประมาณ และการใช้โซเชียลมีเดียในการบ่มเพาะจิตสำนึกสาธารณะ ข้อเสนอแนะสาหรับการนำผลวิจัยไปใช้คือ มหาวิทยาลัยควรกำกับให้ทุกหลักสูตรเห็นความสำคัญของการบ่มเพาะจิตสำนึกสาธารณะและสนับสนุนให้มีการเรียนรู้นอกห้องเรียนจากสถานการณ์จริงและเรียนผ่านการปฎิบัติในทุกหลักสูตร ข้อเสนอแนะสาหรับงานวิจัยต่อไป ควรศึกษาประเด็นเดียวกันในบริบทมหาวิทยาลัยที่หลากหลายและนาแนวคิดที่ได้จากงานวิจัยนี้ไปศึกษาเพิ่มเติมกับระดับการศึกษาอื่น ๆ