รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ (Final Report) เศรษฐกิจผิดกฎหมายกับการฟอกเงินในประเทศไทย

Abstract

การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้วิธีการวิจัยเอกสาร (Documentary Research) และวิธีการ สัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) จากผู้ให้ข้อมูลสำคัญ (Key Informants) มีวัตถุประสงค์สามประการ คือ ประการแรก เพื่อศึกษารูปแบบโครงสร้างของเศรษฐกิจผิดกฎหมาย ได้แก่ ยาเสพติด การพนัน และคอร์รัปชัน ในประเทศไทย ประการที่สอง เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างการฟอกเงินกับเศรษฐกิจผิดกฎหมายทั้งสามประเภทและประการที่สาม เพื่อเสนอแนวทางในการแก้ปัญหาการฟอกเงินจากกิจการผิดกฎหมายทั้งสามประเภทผลการศึกษาพบว่าประการแรก ตลาดเศรษฐกิจผิดกฎหมายในไทยเป็นตลาดที่มีขนาดใหญ่เพราะมีอุปสงค์จากผู้เล่น/ผู้ซื้อและอุปทานจากผู้ประกอบการ/ผู้ขายจำนวนมากเช่นกัน ทั้งยังเป็นเครือข่ายภายในประเทศและเชื่อมต่อกับพื้นที่ชายแดนไทยกับประเทศเพื่อนบ้าน โดยเฉพาะอย่างยิ่งตามพื้นที่แนวชายแดนสะท้อนบทบาทรัฐของแต่ละประเทศซึ่งมีระดับการแทรกแซงตลาดเศรษฐกิจผิดกฎหมายที่แตกต่างกัน เช่น การพนัน ระหว่างรัฐบาลไทยกับรัฐบาลมาเลเซีย กัมพูชา เมียนมา และลาว โดยรัฐบาลไทยถือว่ากิจกรรมเหล่านั้นผิดกฎหมาย (Illegal Economy) ส่วนประเทศเพื่อนบ้านอื่น ๆ ถือว่าเป็นกิจกรรมที่ถูกกฎหมาย (Legal Economy) ดังนั้น เศรษฐกิจผิดกฎหมาย ทั้งยา เสพติด การพนัน และคอร์รัปชัน ในประเทศไทยมีความรุนแรงมาก มีรูปแบบและกระบวนการที่ซับซ้อน มีการฟอกเงินผ่านหลายช่องทาง อาชญากรรมทางเศรษฐกิจจะน าเงินที่ได้ไปฟอกผ่านสถาบันการเงิน ธนาคาร และการบริการการเงินสมัยใหม่ รวมทั้งการน าไปฟอกผ่านการลงทุนหรือซื้อกิจการต่าง ๆ ที่มีการใช้เงินสดจำนวนมาก ๆในขณะที่ในช่วงปี พ.ศ. 2543 – 2558 เศรษฐกิจผิดกฎหมายทั้งสามประเภท คือ ยาเสพติด การพนัน และการคอร์รัปชัน มีจำนวนคดีความรวมกันมากถึงร้อยละ 90 ของจำนวนคดีทั้งหมด ส่วนกฎหมายที่มีอยู่ก็ไม่สามารถจัดการและปราบปรามการฟอกเงินหรือดำเนินการยึดอายัดทรัพย์สินได้เท่าที่ควรจะเป็นประการที่สอง ความสัมพันธ์เชิงโครงสร้างของเศรษฐกิจผิดกฎหมาย เช่น ยาเสพติด การพนัน และคอร์รัปชันในประเทศไทยนั้นเกิดจากความไม่สมบูรณ์ของระบบเศรษฐกิจทางการและระดับการแทรกแซงกลไกตลาดของรัฐด้วยมาตรการต่าง ๆ เป็นสาเหตุสำคัญทำให้โครงสร้างเศรษฐกิจผิดกฎหมายด ารงอยู่ได้ผ่านกลไกตลาดด้านอุปสงค์ (Demand) จากความต้องการที่เพิ่มขึ้นของประชาชน จึงส่งผลต่ออุปทานของผู้ผลิต (Supply) เป็นฐานค้ำจุนให้ระบบเศรษฐกิจผิดกฎหมายด ารงอยู่ได้ในสังคมไทย นอกจากนั้นผลอันเกิดจากปัญหาเชิงโครงสร้างสถาบัน(Structural Institutions) เนื่องจากหน่วยงานภาครัฐยังขาดการบูรณาการร่วมมือกันอย่างจริงจัง จึงส่งผลทำให้กระบวนการฟอกเงินจากเศรษฐกิจผิดกฎหมายทั้งสามประเภท ยังคงมีจำนวนเงินมหาศาลที่หมุนเวียนไปมาในระบบเศรษฐกิจในแต่ละปี ในขณะความสามารถในการควบคุมจัดการยังคงทำได้อย่างจำกัดข้อเสนอแนะ ควรมีการบูรณาการทำงานร่วมกันอย่างเป็นระบบในเชิงรุกด้านข้อมูลสารสนเทศและการยกระดับบังคับใช้กฎหมายในกระบวนการยุติธรรมโดยเฉพาะในการดำเนินคดีความ จะต้องมีความรวดเร็วและมีประสิทธิภาพเพิ่มมากขึ้น รวมทั้งควรมีการประเมินจำนวนความผิดมูลฐานที่เพิ่มขึ้นนั้นเหมาะสมกับบริบทสังคมไทยหรือไม่ในขณะที่ร้อยละ 90 ของจำนวนคดีทั้งหมดมาจากคดียาเสพติด การพนัน และการคอร์รัปชัน