การประเมินผลการดำเนินงานของสหกรณ์การเกษตรในภาคกลางของไทย

Abstract

ดุษฎีนิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินผลการดำเนินงานเกี่ยวกับผลผลิต ผลลัพธ์และผลกระทบ และปัจจัยที่มีผลต่อการดำเนินงานของสหกรณ์การเกษตรในภาคกลางของไทยในช่วง พ.ศ. 2551-2555 การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงผสานวิธี (Mixed method research) ระหว่างการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative research) และการวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative research)ซึ่งทำการสุ่มตัวอย่างแบบหลายขั้นตอน(Stratified random sampling) โดยมีพื้นที่ในการศึกษา 6 จังหวัด คือ ชัยนาท พระนครศรีอยุธยา อ่างทอง ลพบุรี สิงห์บุรี และสระบุรีจำนวน 38 สหกรณ์ซึ่งมีประชากรทั้งหมดจำนวน 66,592 ราย จึงทำให้ได้ประชากรกลุ่มตัวอย่างในการศึกษาจำนวน 400 ราย สถิติที่ใช้ได้แก่ การหาค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ค่าส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ค่าสัมประสิทธิ์ อัลฟาของครอนบาช (Cronbach’s Coefficient of Alpha)การเปรียบเทียบพหุคูณ (Multiple comparison Test) ด้วยวิธีของเชฟเฟ่ (Scheffe’s method) และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนา (Descriptive analysis) ผลการวิจัยประเมินผลการดำเนินงานของสหกรณ์การเกษตรในภาคกลางของไทย เกี่ยวกับผลผลิต ผลลัพธ์และผลกระทบ ครั้งนี้พบว่า 1) ผลผลิตที่สำคัญของสหกรณ์ คือ ผลประโยชน์ที่เกิดจากการดำเนินงานของสหกรณ์ ได้แก่ ปริมาณธุรกิจและการให้สินเชื่อ ทำให้สามารถเป็นแหล่งเงินทุนหมุนเวียนให้เป็นที่พอใจกับสมาชิกได้มากที่สุด รองลงมาในเรื่องสมาชิกสหกรณ์ได้รับการส่งเสริมด้านการออมทรัพย์จากการถือหุ้นและการฝากเงินอยู่ในระดับมาก โดยสหกรณ์สามารถให้บริการเงินกู้ยืมกับสมาชิกได้อย่างทั่วถึงและเป็นธรรมอยู่ในระดับมาก และสหกรณ์มีผลกำไรตามงบประมาณที่กำหนดไว้ 2) ผลลัพธ์ที่สำคัญของการดำเนินสหกรณ์ คือ การมุ่งเน้นสมาชิก โดยเฉพาะสมาชิกได้รับประโยชน์ตามเป้าหมายของการจัดตั้งสหกรณ์ ซึ่งเป็นวัตถุประสงค์หลักของสหกรณ์เพื่อแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจและสังคมได้อย่างเหมาะสมตามสภาพของแต่ละท้องถิ่น 3) ผลกระทบที่สำคัญของการดำเนินสหกรณ์มีหลายปัจจัย แต่มีปัจจัยที่สำคัญ ที่สุดคือ มีการนำเทคโนโลยีที่ทันสมัยมาใช้ในการสื่อสารแลกเปลี่ยนความรู้ระหว่างองค์การและใช้ในการดำเนินงานมากขึ้น ทำให้ตอบสนองความต้องการของสมาชิกได้มากขึ้น สมาชิกสหกรณ์มองเห็นความสำคัญของผลประโยชน์ส่วนรวมเพิ่มขึ้น สหกรณ์ช่วยกระตุ้นเศรษฐกิจในระดับรากหญ้าของประเทศ สมาชิกสหกรณ์รู้จักใช้สิทธิที่ตนมีในการเลือกสรรคนดีมีความรู้มีประสบการณ์มาเป็นกรรมการสหกรณ์ สำหรับปัจจัยที่มีผลต่อการดำเนินงานของสหกรณ์การเกษตรในภาคกลางของไทย พบว่า มีความสัมพันธ์ระหว่างตัวแปรอิสระกับตัวแปรตามในด้านสภาพแวดล้อม ปัจจัยนำเข้า และกระบวนการบริหารจัดการ มีความสัมพันธ์ทางบวกกับผลผลิต ผลลัพธ์และผลกระทบ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ .01 โดยกระบวนการบริหารจัดการกับผลลัพธ์ มีความสัมพันธ์กันสูงมากที่สุด (r = .758) รองลงมาคือ กระบวนการบริหารจัดการกับผลกระทบ (r = .664) และปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กันน้อยที่สุด คือ สภาพแวดล้อมกับผลผลิต (r = .239) ส่วนกระบวนการบริหารจัดการเชิงกลยุทธ์ พบว่า การมีภาวะผู้นำที่เหมาะสมของประธานกรรมการ การมีส่วนร่วมของสมาชิกและการเชื่อมโยงเครือข่ายและพันธมิตรมีความสัมพันธ์กับผลลัพธ์มากที่สุด ซึ่งทำให้ทราบว่า กระบวนการบริหารจัดการที่ดีนั้นเป็นปัจจัยที่สำคัญที่สุดที่จะทำให้เกิดผลลัพธ์ที่ดีที่พึงประสงค์มากที่สุด นอกจากนี้ยังพบว่า ปัจจัยต้นทุนการผลิตของสมาชิกสหกรณ์มีอัตราที่ค่อนข้างสูงและสมาชิกสหกรณ์ยังขาดแคลนทายาททางการเกษตรส่งผลกระทบให้สหกรณ์ขาดแคลนสมาชิกสหกรณ์อาจจะทำให้เกิดปัญหาได้ในอนาคต ซึ่งถือได้ว่าเป็นปัจจัยนำเข้าที่สำคัญ เพื่อมาทดแทนเกษตรกรและสมาชิกสหกรณ์ที่ค่อนข้างสูงอายุ โดยบุคคลดังกล่าวจะเป็นทั้งกำลังการผลิตและเป็นบุคคลที่จะมีคุณสมบัติเป็นสมาชิกสหกรณ์ที่แท้จริงต่อไป