รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ โครงการวิจัยการวางผังพัฒนาชุมชน กรณีศึกษา ชุมชนยมจินดา จังหวัดระยอง

Abstract

จังหวัดระยองมีตําแหน่งยุทธศาสตร์ทําเลที่ตั้งที่สําคัญเนื่องด้วยลักษณะทางภูมิศาสตร์ที่อยู่ริม แม่น้ําและใกล้กับทะเลทําให้เหมาะแก่การค้าขาย นับแต่อดีตย้อนหลังไปถึงสุโขทัยซึ่งมีการค้าขายกับ ต่างประเทศ ดังนั้นพื้นที่นี้จึงเป็นเส้นทางหลักในการขนส่งทางเรือซึ่งปัจจุบันคืออําเภอเมืองระยอง เมื่อ มีผู้เข้ามาค้าขายการตั้งรกรากได้เกิดขึ้นจนพัฒนาไปเป็นตลาดการค้าจนเกิดเป็นชุมชนยมจินดาซึ่งถือ ได้ว่าเป็นใจกลางของเมืองในขณะนั้น ปัจจุบันสถาปัตยกรรมยังคงรูปแบบในอดีตให้เห็นอยู่มากมายที่ ยังคงคุณค่าทางประวัติศาสตร์ ที่ผ่านมา กระแสการพัฒนาชุมชนมุ่งเน้นการเติบโตทางเศรษฐกิจและ การพัฒนาไปสู่การเป็นประเทศอุตสาหกรรม ทําให้อัตลักษณ์ชุมชนที่หลากหลายได้ถูกพัฒนาให้มี มาตรฐานเดียวกันและถูกครอบงําโดยทฤษฎีการพัฒนาแบบตะวันตก ส่งผลให้ค่านิยมของคนในสังคม ชนบทเปลี่ยนแปลง คุณค่าวัฒนธรรมท้องถิ่นถูกแทนที่ด้วยค่านิยมใหม่ ที่มุ่งเน้นวัตถุนิยม ชุมชนมี อัตราการสูญเสียป่า มีการทําลายสิ่งแวดล้อมมากขึ้น เกิดภาวะมลพิษทางน้ําและอากาศ รวมถึงชุมชน ไม่สามารถรับมือกับแรงกดดันของการขยายตัวทางเศรษฐกิจ จึงนําไปสู่การพัฒนาชนบทที่ล้มเหลว เป้าหมายของการวิจัย คือเปิดศักยภาพที่จะยอมรับความแตกต่างของอัตลักษณ์ ความดีงาม ความมีศักดิ์ศรีและความหลากหลายทางวัฒนธรรมซึ่งถือว่าเป็นรากฐานสําคัญของชุมชนชนบท โดยคํานึงถึงหลักสิทธิชุมชน เป็นการกระจายอํานาจสู่ประชาชน ให้ชุมชนเป็นศูนย์กลางการพัฒนาและ ลดทอนอํานาจจากศูนย์กลางการพัฒนา นําเสนอแนวคิดการพัฒนาอย่างยั่งยืน ได้แก่ การอนุรักษ์ การฟื้นฟู การสืบทอด รวมถึงการพัฒนาเชิงระบบ และการพัฒนาแบบองค์รวม คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยรังสิตได้นําเอาหลักธรรมาภิบาล มาใช้ในการพัฒนา ชุมชนท้องถิ่น โดยมุ่งเน้นให้เกิดการปรับเปลี่ยนแนวคิด ในกระบวนการออกแบบและวางผังชุมชน สร้างโอกาสให้ชุมชนท้องถิ่น ได้แก้ปัญหา และกําหนดทิศทางของชุมชนด้วยคนในชุมชนเอง ให้ตระหนักถึงคุณค่าอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ การอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข มีความนอบน้อมต่อสิ่งแวดล้อม สร้างกลไกการเรียนรู้เพื่อการวางผังชุมชนอย่างยั่งยืน