รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ โครงการวิจัย การช่วงชิงอำนาจระหว่างจีนและญี่ปุ่นในอนุภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขง : ผลกระทบต่อการรวมกลุ่มในอนุภูมิภาค

Abstract

รายงานการวิจัย เรื่อง การช่วงชิงอำนาจระหว่างจีนและญี่ปุ่นในอนุภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขง – ผลกระทบต่อการรวมกลุ่มในอนุภูมิภาค เป็นการวิจัย เชิงคุณภาพ มุ่งศึกษาให้ทราบ สาเหตุการช่วงชิงอำนาจระหว่างจีนและญี่ปุ่นที่เกิดขึ้นในลุ่มแม่น้ำโขง พัฒนาการการช่วงชิงอำนาจดังกล่าว และผลกระทบอันอาจจะมีต่อการรวมกลุ่มในภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขง โดยใช้ สารสนเทศปฐมภูมิ ได้แก่ รายงานข่าว เอกสารราชการ เอกสารจากองค์กรที่เกี่ยวข้องทั้งที่เป็นรูปแบบตีพิมพ์และอิเล็กทรอนิกส์ และสารสนเทศทุติยภูมิ ได้แก่ หนังสือ ตำรา วารสาร งานวิจัยที่เกี่ยวข้องทั้งในรูปแบบตีพิมพ์และอิเล็กทรอนิกส์ และเสริมด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึก การสัมภาษณ์ได้ทำการสัมภาษณ์ผ่านระบบวีดีโอคอล และอีเมล โดยกลุ่มเป้าหมายเป็นผู้เชี่ยวชาญ นักวิชาการ และนักวิจัยเกี่ยวกับการพัฒนาและความร่วมมือในลุ่มแม่น้ำโขง ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศในลุ่มแม่น้ำโขงกับจีนและญี่ปุ่น รวมถึงความสัมพันธ์ระหว่างจีนและญี่ปุ่น ทั้งที่เป็นชาวไทยและชาวต่างชาติในองค์กรระหว่างประเทศ เช่น สถาบันความร่วมมือเพื่อพัฒนาเศรษฐกิจลุ่มน้ำโขง (Mekong Institute, MI) จำนวน 1 ราย สถาบันพัฒนาเศรษฐกิจ-องค์การการค้าต่างประเทศของญี่ปุ่น (IDE-JETRO) 2 ราย องค์การพัฒนาอุตสาหกรรมแห่งสหประชาชาติ (United Nations International Development Organization, UNIDO) 1 ราย นักวิจัยอิสระ 1 ราย และอาจารย์/นักวิชาการ 1 ราย ผลจากการวิจัยพบว่า การช่วงชิงอำนาจเชิงยุทธศาสตร์ระหว่างประเทศมหาอำนาจอย่างจีนและญี่ปุ่น เริ่มต้นขึ้นหลังจากที่มีการเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างอำนาจในภูมิภาคเอเชีย อันเริ่มจากการที่จีนผงาดขึ้นมาเป็นมหาอำนาจทางเศรษฐกิจรวมถึงทางการทหารในเวลาต่อมา ในขณะที่ญี่ปุ่นประสบปัญหาถดถอยทางเศรษฐกิจนับตั้งแต่ต้นทศวรรษที่ 1990 อนุภูมิภาคแม่น้ำโขงนั้นมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อทั้งจีนและญี่ปุ่นในด้านเศรษฐกิจ ข และภูมิรัฐศาสตร์ ดังนั้น อนุภูมิภาคจึงประสบกับการช่วงชิงอำนาจที่ทวีความเข้มข้นมากขึ้นระหว่างจีนและญี่ปุ่น สำหรับประเทศจีนแล้วการกระชับความร่วมมือทางด้านเศรษฐกิจกับประเทศในลุ่มแม่น้ำโขงซึ่งไม่เพียงแต่จะช่วยส่งเสริมเศรษฐกิจของภูมิภาคทางฝั่งตะวันตกของจีนซึ่งค่อนข้างล้าหลังเท่านั้น แต่ยังเป็นบันไดสำคัญให้จีนในการดำเนินโครงการเส้นทางสายไหมในศตวรรษที่ 21 ของจีน ซึ่งถือว่าเป็นกุญแจสำคัญในการที่จีนจะสร้างระเบียบภูมิภาคใหม่ขึ้นในเอเชียหรือแม้แต่นอกเอเชีย ในระยะไม่นานมานี้ พบว่าความสนใจของญี่ปุ่นในอนุภูมิภาคแม่โขงเปลี่ยนไปให้ความสำคัญกับภูมิรัฐศาสตร์มากขึ้น อันเนื่องจากเป็นส่วนหนึ่งของยุทธศาสตร์อินโด-แปซิฟิก งานวิจัยชิ้นนี้ได้ศึกษาผลกระทบจากการช่วงชิงอำนาจระหว่างจีนและญี่ปุ่นต่อการรวมตัวในภูมิภาคแม่โขงด้วย และพบว่าแม้การช่วงชิงอำนาจจะก่อให้เกิดการลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานมากขึ้น แต่ทว่าหากมองไปที่การหลอมรวมนโยบาย การช่วงชิงอำนาจทำให้การรวมตัวในลุ่มแม่น้ำโขงผลักดันโดยผลประโยชน์ทางการเมืองของจีนหรือญี่ปุ่นมากขึ้น ซึ่งไม่เป็นผลดีต่อการรวมตัวในภูมิภาค