กลุ่มผลประโยชน์และการดำรงอยู่ของนโยบายสัมปทานปิโตรเลียมในประเทศไทย

Abstract

ดุษฎีนิพนธ์นี้ ทำการศึกษากระบวนการกำหนดนโยบำยการให้สัมปทานปิโตรเลียมของไทยว่ามีที่มาที่ไปอย่างไร ทำไมจึงเลือกใช้ระบบสัมปทาน (Concession System) และไม่ใช้ระบบอื่น ๆ เช่น ระบบสัญญา (Contractual System) ที่ใช้อยู่ในกลุ่มประเทศอาเซียน วิจัยนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ที่มุ่งแสวงหาความจริงในปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นจากการวิจัยเอกสาร (Documentary Research) ได้แก่ มติสหประชำชาติ พระราชบัญญัติปิโตรเลียม พ.ศ. 2514 และฉบับแก้ไขทุกฉบับ ศึกษาความเป็นมาของสัมปทานฉบับแรกของโลก ศึกษาการเข้าครอบครองแหล่งพลังงานของประเทศมหาอำนาจในประเทศกำลังพัฒนา รวมถึงศึกษากฎหมายการจัดการปิโตรเลียมของประเทศอื่น ๆ ฯ ลฯ โดยใช้ทฤษฎีกระบวนการกำหนดนโยบายสาธารณะตามตัวแบบเชิงเหตุผล (Rational Decision-Making Model Approach) มาเป็นกรอบการวิเคราะห์และแปลความหมาย ผลการวิจัยพบว่าสัมปทานปิโตรเลียมไทยเกิดขึ้นภายใต้อิทธิพลของตะวันตกในยุคสงครามเวียดนาม โดยมีหลักการสำคัญคือ กำรจำกัดอำนาจอธิปไตยเหนือทรัพยากรของรัฐ และการโอนกรรมสิทธิ์ (Transfer of Ownership) ปิโตรเลียมให้เป็นของผู้รับสัมปทานแต่เพียงผู้เดียว (Exclusive rights) เพื่อประโยชน์สูงสุดให้แก่ผู้ถือหุ้น กรรมการ และผู้บริหาร ให้ทรัพยากรเหล่านี้ไม่สามารถสร้างความมั่นคงด้านพลังงานในมิติใหม่ ซึ่งหมายถึง สวัสดิการ (Welfare) และความผาสุก (Well-Being) แก่คนในประเทศได้ เพราะแม้ว่าประเทศจะมีทรัพยากรปิโตรเลียมแต่เสมือนไม่มี กระบวนการกำหนดนโยบายสัมปทานจึงไม่เป็นไปตามตัวแบบเชิงเหตุผล แต่อธิบายได้ด้วยทฤษฎีตัวแบบเชิงสถาบัน (Institutional Approaches) เช่น ทฤษฎีกลุ่มผลประโยชน์ หรือหลายทฤษฎีผสมผสานกัน งานวิจัยนี้ยังนำเสนอการคลี่คลายของอำนาจและอิทธิพลจากยุคเริ่มต้นที่บริษัทน้ำมันต่างชาติและมหาอำนาจตะวันตกเข้ามีบทบาท มาสู่ยุคปัจจุบันที่ข้าราชการระดับสูง นักวิชาการ และนักธุรกิจ เข้ามามีบทบาทและมีอิทธิพลแทนที่ในกระบวนการกำหนดนโยบายการจัดการทรัพยกรปิโตรเลียมว่าเป็นมาอย่ำงไร